کنفرانس ملی رویکردهای نوین در آموزش و پژوهش

صفحه اصلی / ششمین کنفرانس ملی رویکردهای نوین در آموزش و پژوهش

تحلیل اکتشافی موانع استقرار سیستم اطلاعات مدیریت در اداره کل آموزش و پرورش استان خوزستان

نویسندگان :

افسانه جاویدان¹

1- دانشگاه اهواز

کلمات کلیدی :

موانع استقرار + سیستم اطلاعات مدیریت + اداره کل آموزش و پرورش

چکیده :

هدف پژوهش حاضر، تحلیل اکتشافی موانع استقرار سیستم اطلاعات مدیریت در اداره کل آموزش و پرورش استان خوزستان روش پژوهش،توصیفی و از نوع پیمایشی است. حامعه اماری کلیه کارمندان اداره کل آموزش و پرورش استان خوزستان می باشد که طبق آخرین آمار تعداد 200 نفر در نظر گرفته شد. در این تحقیق از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شد .سپس،روایی سازه و پایایی مررد تایید قرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل داده های تحقیق حاضر از روش های آماری تحلیل عامل اکتشافی و تحلیل مسیر به وسیله نرم افزار های spss و AMOS استفاده گردید. نتایج تحلیل عامل نشان داد که در کل 6عامل حدود 71 درصد واریانس ها را شامل می شدند. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که موانع فرهنگی با تاثیر421/0 بیشترین تاثیر بر استقرار سیستم اطلاعاتی دارد.بنابراین با توجه به ضرورت استفاده از سیستم های اطلاعاتی توصیه می گردد که مباحث مربوط به عوامل فرهنگی مورد توجه مسولین قرار گیرد. کلمات کليدي: اکتشافی، سیستم اطلاعات مدیریت، آموزش و پرورش، استان خوزستان 1. مقدمه امروزه اطلاعات عامل اصلی کسب قدرت است و تسلط واقعی،تسلط اطلاعاتی است.(بهشتیان،1384ص12). ورود از عصر صنعت به عصر اطلاعات و دانش ،تمامی جنبه های مختلف زندگی بشر را تحت تاثیر خود قرار داده است.سازمان ها به عنوان نهادهایی که دستاوردهای عصر صنعت بوده اند،با تحولات اخیر و ورود به عصر دانش دستخوش تغییرات بسیاری گردیده است.سیستم های اطلاعاتی مدیریت به عنوان یک پدیده جدیدو به عنوان یک عامل پیش برنده در انطباق سازمان ها با تحولات امروزین شناخته شده است(جیمز.ا.ابراین،1389 ص 3) که بی شک سازمان ها از این تغییرات بی بهره نبوده اند. گسترش روز افزون فناوري هاي ارتباطات و اطلاعات، حوزه هاي مختلف زندگي بشر را دگرگون ساخته است. يكي از مهمترين حوزه هايي كه با ورود اين فناوري ها دچار تحولات بنيادين گرديده، حوزه آموزش و مديريت مي باشد. به طوري كه مديران قرن بيست و يك در محيطي همواره در حال تغيير و دگر گوني بسر مي برند كه بدون داشتن مهارت هاي شناختي، علمي و نگرشي، حضور در عرصه رقابت و اثرگذاري در اين محيط ميسر نيست و همين امر برنامه ريزي براي آموزش چنين مهارت هايي را ضروري مي نمايد (شريفي، 1388 ص 11). سيستم اطلاعات مديريت عبارت است از سيستم تجميع شده اي كه براي پشتيباني از امور برنامه ريزي و كنترل عمليات يك سازمان تهيه و آماده مي گردد . اين سيستم با ارائه ا طلاعاتي از گذشته، حال و آينده درباره عمليات درون سازماني و آگاهي هاي برون سازماني، از فرآيندتصميم گيري درسازمان، پشتيباني اطلاعاتي لازم را به عمل مي آورد (سن، 501،1990).بهره گيري از امكانات ناشي از توسعه سيستم هاي اطلاعاتي مبتني بر رايانه، براي تسريع در عمليات اداري و عرضه سريع و مقرون به صرفه خدمات و محصولات توليدي سازمان ها باعث شده است كه دركشور هاي توسعه يافته، اين گونه سيستم ها در بيشتر رشته ها و زمينه ها بكار گرفته شوند . در حال حاضر بسياري از كشورهاي درحال توسعه نيز به پيامد هاي به كارگيري سيستم هاي نوين رايانه اي آگاه شده و براي تبديل روش هاي سنتي خود به سيستم هاي پيشرفته نوين ، تمايل بيشتري پيدا نموده اند (مديسون ودارنتون ، 1996 ).كشور ايران نيز از اين امر مستثني نبوده و در اين راستا در سالهاي اخير سرمايه گذاري هاي زيادي در زمينه خريد تجهيزات سخت افزاري و نرم افزاري در ادارات دولتي انجام گرديده است . ورود سيستم هاي اطلاعاتي به سازمانهاي كشور ايران ، همواره موفقيت آميز و بدون دردسر نبوده است . در بسياري از موارد سيستم هاي ايجاد شده نتوانسته اند انتظارات بجا و نا بجاي متقاضيان (به خصوص مديران ) را برآورده سازند و همين عدم رضايت به هر حال باعث شده نه تنها مشكلات قبلي حل نشود، بلكه سيستم و سازمان دچار اختلال گرديده و علاوه بر صرف هزينه و وقت زياد از كيفيت و بازدهي آنها نيز كاسته شود. اگر چه اين مشكل در كشورهاي پيشرفته نيز وجود دارد، وليكن در كشورهاي جهان سوم از جمله كشور ايران كه دانش و فناوري اطلاعات سابقه طولاني نداشته و سياستها و استانداردهاي رسمي نيز يا وجود ندارد و يا هنوز در مراحل اوليه و در حال شكل گيري مي باشد، حادتر به نظر مي رسد (قاضي زاده فرد، 1388)با وجود سرمايه گذاري هاي وسيع در حوزه فناوري اطلاعات، به دلايل گوناگون اطلاع دقيقي از حاصل اين سرمايه گذاري ها در دست نيست اما شواهد نشان مي دهد ناكامي در اين سرمايه گذاري ها نسبت به توفيق در آنها رايج تر بوده و در سطح سازماني و ملي كارايي و اثر بخشي مورد انتظار از سرمايه گذاري در اين زمينه به دست نيامده است (ادوارد، 2002 ) لذا بررسي دلايل ناكامي سيستم اطلاعات مديريت به منظور شناسايي موانع و اتخاذ تمهيدات لا زم جهت انجام اقدامات پيش گيرانه درجهت رفع موانع و يا كم كردن اثر آنها ضروري است . از طرفي مطالعات نشان مي دهد ناكامي در كاربرد فناوري اطلاعات، اقتضايي است به عبارت ديگر اين ناكامي تابعي از شرايط كاربرد فناوري اطلاعات به شمار مي رودRichardson 2002Dehning and). امروزه رشد روزافزون فناوري اطلاعات و تاثير چشم گير آن در افزايش بهره وري سازمانهاي دولتي و خصوصي در سطح جهان، حركت جهاني را به سمت بهره گيري از انواع مختلف سيستم هاي اطلاعاتي به ويژه سيستم اطلاعات مديريت MIS، موجب شده است كه كشور ما نيز در مسير اين حركت قرار گيرد . اين حركت در داخل كشور پيش روي خو د با تحولات، موفقيت ها، شكست ها، چالش ها و مقاومت هاي فراواني مواجه بوده است . سازمان هاي دولتي و خصوصي زيادي از MIS به عنوان يك ابزار خوب مديريتي و موثر در امر تصميم گيري بهره گيري نموده اند و سازمان هاي بيشتري هم در اين فرايند از مزاياي آن بي بهره مانده اند (قاضي زاده فرد، 1388).عليرغم اثبات مزاياي زياد سيستم هاي اطلاعات مديريت در دنيا و وجود تجربه هاي فراوان موفقيت استفاده از اين سيستم در افزايش بهره وري و استفاده بهينه از منابع ، و ضرورت استقرار و به كار گيري سيستم اطلاعات مديريت نه به عنوان يك مزيت رقابتي بلكه به عنوان يك امر حياتي براي سازمان ها می باشد. با توجه به اينكه سيستم هاي اطلاعاتي مورد استفاده در كشورهاي توسعه يافته، به طورمناسب و كارآمد در خدمت مديران اينگونه سازمان ها قرار داشته و عملا با عث افزايش بهره وري و كارايي از طريق مديريت مناسب منابع و اتخاذ تصميمات درست و به موقع گرديده است ، در عمل ملاحظه مي شود كه عليرغم پايين بودن بهره وري در ادارات دولتي و اطلاع از مزاياي بسيار زياد اين ابزار مديريتي تاكنون از اين ابزار به نحو شايسته اي استفاده نگرديده است. اغلب ادارات دولتي در ايران از پايين بودن كارايي و بهره وري رنج مي برند و بسياري از مسئولين تلاشهايي جهت يافتن راه كاري مناسب براي رفع اين معضل انجام داده اند ، ولي عملا تاكنون اقدام موفق و موثري دراين زمينه انجام نشده است. تجربه كشورهاي توسعه يافته در اين زمينه نشان مي دهد كه استقرار و به كار گيري يك سيستم اطلاعات مديريت جامع و كامل مي تواند باعث بهبود كاركرد سازمان و افزايش توان مديران در زمينه اداره امور سازمان ها گردد . از طرفي عليرغم پيشرفت مناسب فناوري اطلاعات در سال هاي اخير كه باعث ايجاد بسترهاي مناسبي جهت استقرار سيستم اطلاعات مديريت در ادارات دولتي گرديده است ، به دليل ويژگي هاي خاص فرهنگي و اجتماعي كه بر سازمان هاي ايران به خصوص نيروهاي شاغل درآنها حاكم است استقرار و به كارگيري اين ابزار به سادگي امكان پذير نمي باشد و در عمل مشاهده مي شو د كه كمتر س��زمان دولتي وجود دارد كه توانسته باشد يك سيستم اطلاعات مديريت كامل و يكپارچه اي را براساس نيازمندي ها و شرح وظايف خود طراحي و پياده سازي كرده باشد.بدون ترديد شناسايي موانع پيش روي استقرار و به كارگيري سيستم اطلاعات مديريت در ادارات دولتي و اطلاع از ميزان اهميت هر كدام از موانع كه هدف اصلي انجام اين تحقيق است گام موثري در جهت پيش بيني و اجراي تمهيدات لازم به منظور حذف موانع و يا كاهش اثرات آنها در مسير استقرار و به كارگيري سيستم اطلاعات مديريت در اداره کل آموزش و پرورش استان خوزستان است. برنامه ريزان و سياست گذاران متولي امر مي توانند با استفاده از نتايج اين تحقيق ضمن اولويت بندي چالش هاي پيش روي استقرار سيستم اطلاعات مديريت با انجام اقدامات پيشگيرانه لازم و فراهم نمودن بسترها و مقدمات مورد نياز ضمن سرعت بخشيدن به فرآيند پياده سازي درصد موفقيت آن را به نحو چشمگيري افزايش دهند. روش شناسي پژوهش این تحقیق از احاظ هدف، یک پژوهش کاربردی و از بعد جمع آوری اطلاعات ،مطالعه ای توصیفی و از نوع پیمایشی است.کلیه کارمندان اداره کل آموزش و پرورش استان خوزستان می باشد که طبق آخرین آمار تعداد 200 نفر در نظر گرفته شد. در این تحقیق از پرسش نامه محقق ساخته ، برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد، که در بخش اول، شامل مشخصات فردی (سن ،جنست ،وضعیت تاهل،سابقه خدمت و....) و بخش دوم آن را پرسش نامه موانع استقرار سیستم های اطلاعات مدیریت تشکیل داد.و در 6 خرده مقیاس موانع مدیریتی، موانع محیطی، موانع فرهنگی، موانع ساختاری، موانع مدیریت تغییر و موانع آموزشی دسته بندی شد.پرسش نامه بر اساس مقیاس 5 ارزشی لیکرت تنظیم گردیده و شامل 5 طیف (خیلی کم، کم ، متوسط، زیاد، خیلی زیاد) می باشد که نمرات 5،4،3،2،1 را به ترتیب از خیلی کم تا خیلی زیاد به خود اختصاص دادند. روایی صوری پرسش نامه توسط اساتید دانشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین روایی سازه آن نیز توسط روش تحلیل عاملی اکتشافی مورد تایید قرار گرفت و نهایتا پایایی آن با استفاده از محاسبه آلفای کرونباخ مورد تایید قرا گرفت (79/0=α). به منظور تجزیه و تحلیل داده های تحقیق حاضر از روش های آماری تحلیل عاملی اکتشافی و همچنین تحلیل مسیر استفاده گردید. یافته ها به منظور شناسایی موانع و دسته بندی آنها از روش آماری تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. در ابتدا به منظور بررسی کفایت حجم نمونه برداری از آزمون کفایت نمونه برداری کیزر-می یر- الکین استفاده شد که میزان این آزمون 923/0 بدست آمد که نشان گر مناسب بودن حجم نمونه برای تحلیل عاملی است. سپس برای اینکه مشخص شود همبستگی بین مواد آزمون در جامعه برابر صفر نیست، از آزمون کرویت بارتلت استفاده شد که نتایج این آزمون در سطح 99 درصد اطمینان معنی دار شد. نتایج آزمون بارتلت نشان داد که سوالات پرسشنامه برای تشکیل عوامل همبستگی کافی را دارد و بنابراین مجاز به استفاده از تحلیل عاملی در تحقیق حاضر می باشیم. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که در کل 6 عامل 756/71 درصد از کل واریانس ها را شامل شدند. جدول شماره 1این عوامل به همراه بار عاملی مربوط به هر گویه را نشان داده است. جدول شماره 1: گویه های تحقیق و بار عاملی هر گویه عوامل مولفه های تشکیل دهنده هر عامل بار عاملی آلفای کرونباخ موانع محیطی عدم وجود نظام ارزشیابی مناسب جهت ارزیابی عملکرد کارمندان 821/0 78/0 عدم توجه به توانایی کاربرد MIS در مرحله انتخاب مدیران 726/0 عدم توجه جدی و کافی در خصوص استقرار MIS و عدم الزام به پیاده سازی آن 586/0 عدم وجود سیستم های ارزیابی نظارتی مناسب در جهت ایجاد فضای رقابت بین کارمندان 549/0 کمبود عرضه کنندگان واجد شرایط خدمات در حوزه های مرتبط با موضوع طراحی و پیاده سازی MISدر کارمندان 490/0 عدم فضای رقابت برای کارمندان و مدیران بطوری که استفاده از MISبه عنوان یک مزیت رقابتی ضرورت یابد 428/0 موانع مدیریتی نبود دید بلند مدت در مدیران سازمان به علت جابه جایی زیاد مدیران و کوتاه بودن دوره مدیریت 832/0 85/0 عدم حمایت مدیران ارشد از پیاده سازی MIS 789/0 عدم آشنایی مدیران با کاربرد و فواید MIS 721/0 ترس از به خطر افتادن موقعیت شغلی با شفاف سازی اطلاعات پس از پیاده سازی MIS 675/0 وجود تمایل به ثبات در سازمان و مقاومت در برابر تغییر از طرف مدیران 613/0 عدم وجود احساس ضرورت و الزام به پیاده سازی MIS از جانب مدیران 574/0 فقدان دانش و تجربه لازم در مدیران در ارتباط با رایانه 531/0 نگرانی مدیران از کاهش امنیت اطلاعات با پیاده سازی MIS 498/0 کم بودن میزان اختیارات مدیران در پیاده سازی MIS 452/0 فقدان انگیزه در مدیران 403/0 موانع آموزشی عدم برگزاری و یا کمبود دوره های آموزشی مناسب و مرتبط با موضوع MIS 802/0 81/0 عدم برگزاری سمیتارها و کارگاه های آموزشی جهت آشنایی با MIS 733/0 کیفیت پایین دوره های آموزش برگزار شده در زمینه MIS 654/0 موانع فرهنگی عدم وجود فرهنگ مناسب در زمینه استفاده از کامپیوتر و MIS 834/0 77/0 تاکید مدیران بر تجربه شخصی به جای اطلاعات سازماندهی شده در هنگام تصمیم گیری 667/0 فقدان دیدگاه برنامه ریزی مستند و علمی در کشور 553/0 عدم فرهنگ سازی مناسب از طریق برگزاری همایش ها و نمایشگاه های علمی تخصص مرتبط با موضوع MIS 491/0 موانع مدیریت تغییر عدم ارائه چشم اندازی روشن از وضعیت سازمان در صورت پیاده سازی MIS 847/0 80/0 مقاومت مدیران در برابر تغییر 802/0 عدم آگاهی از مشکلات روش های سنتی موجود در سازمان و اینکه روش های بهتری جهت امور وجود دارد 758/0 موانع ساختاری عدم وجود یک واحد مستقل و توانمند (از نظر نیروی انسانی و تجهیزات)بعنوان متولی جهت طراحی و استقرار MIS در ادارات 799/0 77/0 کمبود نیروی انسانی ماهر در زمینه های مرتبط با موضوع MIS 638/0 کبود نیروی انسانی با دو تخصص مدیرت و رایانه 544/0 عدم انطباق ساختار با نیازهای سیستم اطلاعات مدیریت 501/0 همان طور که جدول شماره 1 نشان می دهد در بین موانع محیطی، عدم توجه به توانایی کاربرد MIS در مرحله انتخاب کارمندان با بار عاملی 821/0 مهمترین مولفه و عدم فضای رقابت برای کارمندان و مدیران بطوری که استفاده از MISبه عنوان یک مزیت رقابتی ضرورت یابد با بار عاملی 428/0 کم اهمیت ترین مولفه مشخص گردید. در بین موانع مدیریتی ،نبود دید بلند مدت در مدیران سازمان به علت جابه جایی زیاد مدیران و کوتاه بودن دوره مدیریت با بار عاملی 832/0 مهمترین مولفه و فقدان انگیزه در مدیران با بار عاملی 403/0 کم اهمیت ترین مولفه مشخص گردید. همچنین نتایج نشان داد که عدم برگزاری و یا کمبود دوره های آموزشی مناسب و مرتبط با موضوع MIS با بار عاملی 802/0 مهمترین مولفه در بین موانع آموزشی می باشد. در این دسته کیفیت پایین دوره های آموزش برگزار شده در زمینه MIS با بار عاملی 654/0 کم اهمیت ترین مولفه مشخص گردید. در بین موانع فرهنگی، عدم وجود فرهنگ مناسب در زمینه استفاده از کامپیوتر و MIS با بار عاملی 834/0 مهمترین مولفه و عدم فرهنگ سازی مناسب از طریق برگزاری همایش ها و نمایشگاه های علمی تخصص مرتبط با موضوع MIS با بار عاملی 491/0 کم اهمیت ترین مولفه مشخص گردید.در بین موانع مدیریت تغییر، عدم ارائه چشم اندازی روشن از وضعیت سازمان در صورت پیاده سازی MIS با بار عاملی 847/0 مهمترین مولفه و عدم آگاهی از مشکلات روش های سنتی موجود در سازمان و اینکه روش های بهتری جهت امور وجود دارد با بار عاملی 758/0 کم اهمیت ترین مولفه مشخص گردید.در نهایت نتایج تحقیق نشان داد که عدم وجود یک واحد مستقل و توانمند (از نظر نیروی انسانی و تجهیزات)بعنوان متولی جهت طراحی و استقرار MIS در ادارات با بار عاملی 799/0 مهمترین مولفه موانع ساختاری، و عدم انطباق ساختار با نیازهای سیستم اطلاعات مدیریت با بار عاملی 501/0 کم اهمیت ترین مولفه مشخص گردید.به منظور بررسی تاثیر هر یک از این موانع استقرار سیستم اطلاعات مدیریت از روش تحلیل مسیر استفاده گردید. پس از محاسبه مقدار T مربوط به هر مانع مشخص گردید که تمامی موانع بر استقرار سیستم اطلاعات مدیریت تاثیر معناداری را دارند. شکل شماره 1 مدل آماری تحقیق حاضر را به نمایش گذاشته است. شکل 1 مدل نهایی تحقیق همان طور که شکل شماره یک نشان می دهد موانع فرهنگی با تاثیر 421/0 مهمترین مانع در استقرار سیستم اطلاعات مدیریت در اداره کل آموزش و پرورش استان خوزستان می باشد. نتایج همچنین نشان داد که موانع آموزشس کم اهمیت ترین مانع در استقرار سیستم اطلاعات مدیریت در اداره کل آموزش و پرورش استان خوزستان می باشد. بر اساس شاخص های برازندگی نیز مشخص گردید که مدل تحقیق مدل مناسبی می باشد. بحث و نتیجه گیری: نتایج تحقیق حاضر نشان داد که موانع استقرار سیستم اطلاعات مدیریت در اداره کل آموزش و پرورش استان خوزستان دسته تقسیم بدنی گردید. این 6دسته موانع شامل موانع فرهنگی، محیطی، مدیریتی ،ساختاری، مدیریت تغییر و موانع آموزشی بودند. در چندین تحقیق نیز به تقسیم بندی موانع استقرار سیستم اطلاعات مدیریت اشاره شده است.استاد محمدی (1379) به بررسی شناسایی موانع مرتبط به استقرار سیستم اطلاعاتی مدیریت در حوزه کشاورزی پرداخت که نتای�� حاصل از تجزیه و تحلیل های آماری این تحقیق 5 دسته ، آشنایی مدیران با قابلیت های سیتم اطلاعات مدیریت با استقرار نظام اطلاعات مدیریت،استفاده از روش های سنتی تامین اطلاعات مورد نیاز با استقرار اطلاعات مدیریت،مقاومت پرسنل وزرارت کشاورزی با استقرار نظام اطلاعات، اعتقاد مدیران وزارت کشاورزی در مورد مقرون به صرفه نبودن بکار گیری اطلاعات مدیریت ،ریسک پذیری مدیران با استقرار نظام اطلاعات را دسته بندی کرد. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که موانع فرهنگی مهمترین مانع استقرار سیستم اطلاعات مدیریت می باشد.کاظمی و همکاران (1387) در تحقیق خود مسایل فرهنگی را از مسائل مهم و ضروری مشخص کردند. واندرلایند و همکاران (2014) و سانچز و همکاران (2011) نیز در تحقیقات خود به مسائل فرهنگی و ضرورت آن در توسعه فناوری اطلاعات اشاره نمودند. به نظر می رسد مسائل فرهنگی در این حوزه اهمیت فراوانی دارد. با گسترش فرهنگ سازی استفاده از سیستم اطلاعات مدیریت می توان مابقی موانع را به صورت آهسته از بین برد نتیج ین با بخش با یافته های بدرقه(1389) در نظام کشاورزی مطابقت و با یافته های کیا(1386) مطابقت ندارد. فرهنگ سازی در این حوزه اهمیت فراوانی دارد. با گسترش فرهنگ سازی استفاده از سیستم اطلاعات مدیریت به راحتی می توان به اهیمت این مقوله پی برد و تمامی افراد جامعه درک کنند که این مسئله یک مسئله ضروری و حیاتی می باشد. مدیران شهرداری به مولفه موانع محیطی به عنوان یکی از موانع پیش روی استقرار و بکارگیری سیستم اطلاعات اعتقاد دارند.این نتیجه با نتایج تحقیقات کاظمی و همکاران(1387) در سازمان های دولتی مطابقت دارد.مدیران شهرداری به مولفه مدیریتی به عنوان یکی از موانع پیش روی استقرار و به کارگیری سیستم اطلاعات مدیریت تا حدی زیادی اعتقاد داشته و به آن اهمیت می دهند. این نتیجه گیری با تحقیقات کاظمی و همکاران (1387) ،کیا(1386) و بدرقه(1389) مطابقت دارد. نتیج تحقیق حاضر نشان داد موانع مدیریت تغی��ر به عنوان یکی از موانع مهم پیش روی استقرار و به کار گیری سیستم اطلاعات بشمار میرود.این نتیجه مخالف با نتیجه پژوهش فرهنگی(1389)در شرکت های دولتی صنایع معدنی ایران است.که در آن موانع مدیریت تغییر کمترین میزان بازدارندگی را دارا می باشد.در مورد موانع آموزشی در استقرار سیستم اطلاعات مدیریت یافته های تحقیق حاضر با کیا(1386)و بدرقه(1389 همخوان می باشد.با توجه به نتایج بدست آمده از تحقیق و تشریح این موضوع پیشنهاد می گردد تا با انجام تمهیدات لازم از جمله برگزاری دوره های آموزش و تئوری و عملی مناسب با ویژگی های فردی مدیران و سطح تحصیلات در زمینه توانمند سازی مدیران در جهت استفاده از سیستم اطلاعات اقدامات موثری انجام پذیرد.